Bệnh nhân: Lâm, nam, 42 tuổi.
Ngày khám đầu tiên: 10/8/2019.
Bệnh nhân vốn ưa ăn nhiều thịt mỡ, thức ăn béo ngậy, thể trạng cường tráng, mắc bệnh gout nhiều năm, thường dùng thuốc Tây y điều trị. Hai ngày trước khi đến khám, bệnh nhân xuất hiện cơn gout cấp tính tại khớp ngón chân cái bên phải: sưng đỏ, nóng đau, vận động khó khăn, kèm tê mỏi, sắc da vùng khớp xạm tối. Toàn thân có triệu chứng: miệng khát, thích uống nước, tiểu vàng, đại tiện dính nhớt. Khám lưỡi: lưỡi to, đỏ sẫm, rêu dày nhờn. Mạch: huyền hoạt.Xét nghiệm chức năng thận ngày 9/8: acid uric máu 625 µmol/L.
Biện chứng: Thấp nhiệt ứ kết.Pháp trị: Thanh nhiệt lợi thấp, hoạt huyết hóa ứ.Phương thuốc: Tứ diệu tán hợp Đương quy niêm thống thang gia giảm.
Thuơng truật 5g
Hoàng bá 10g
Ý dĩ nhân 30g
Xuyên ngưu tất 15g
Tỳ giải 15g
Đương quy 5g
Thổ phục linh 15g
Nhân trần 15g
Trư linh 15g
Khương hoạt 15g
Độc hoạt 10g
Xích thược 15g
Thăng ma 5g
Trạch tả 10g
Sắc uống, 7 thang, chia làm 2 lần trong ngày. Dặn bệnh nhân tránh kích thích cơ học vào khớp đau, ăn thanh đạm.
Diễn biến:Sau 5 thang: các triệu chứng giảm rõ, đến lần khám thứ hai: lưỡi chuyển rêu mỏng, miệng khát giảm. Thầy thuốc bỏ thăng ma, trạch tả, trư linh, nhân trần; gia thêm thiên nam tinh chế, uy linh tiên, thổ miết trùng, đào nhân, kim tiền thảo, sắc uống 5 thang. Sau đó bệnh nhân đau tiếp tục giảm, sưng cơ bản hết, đi lại chỉ còn hơi khó chịu nhẹ.
Lần khám thứ ba: giữ phương, uống thêm 5 thang. Sau đó khớp hết sưng đau, da vùng khớp trở lại bình thường, lưỡi mạch cải thiện, ăn uống bình thường, toàn thân khoan khoái, acid uric máu giảm còn 439 µmol/L.Phân tích:Cơn gout cấp chủ yếu do thấp nhiệt và ứ huyết quấn kết tại cân kinh, trị nên lấy thanh lợi thấp nhiệt và hoạt huyết làm chính. Phương dùng Tứ diệu tán hợp Đương quy niêm thống thang: Tứ diệu tán làm quân để thanh thấp nhiệt, các vị khác làm thần, thêm thuốc thanh nhiệt giải độc, hoạt huyết để phối hợp, đạt hiệu quả.
Lời bình của thầy hướng dẫn:
Gout là do tỳ vận hóa bất lợi, ăn nhiều thịt béo sinh đàm thấp, ngăn trở kinh lạc, kết hợp huyết ứ tại khớp mà phát bệnh. Khi phát cơn cấp thường là thấp nhiệt ứ trệ, “bất thông tắc thống”. Danh y Đan Khê nói: tay chân tê dại là “thấp đàm tử huyết”, “người có khối cục trong cơ thể phần nhiều là đàm”. Bệnh nhân lưỡi đỏ sẫm, rêu nhờn, mạch huyền hoạt, chính là chứng đàm ứ ngăn trở. Nguyên nhân gốc do tỳ vận hóa, can sơ tiết thất điều.
Phương thuốc ban đầu dùng Tứ diệu tán hợp Đương quy niêm thống thang. Vì bệnh nhân thể béo, rêu nhờn, mạch hoạt, bụng trướng, ăn kém, bên trong thấp trọc thịnh, nên dùng thương truật, nhân trần, ý dĩ, trư linh, trạch tả để khử thấp trọc ở trung tiêu. Tỳ giải, thổ phục linh vừa lợi thấp vừa trừ phong thấp. Khương hoạt, độc hoạt khu phong trừ thấp, dẫn thuốc xuống hạ tiêu. Thăng ma nâng thanh khí của tỳ vị, giúp khí cơ vận hành.Sau khi khởi hiệu quả, vì bệnh lâu ngày, đàm ứ kết chặt trong gân cốt, khó tiêu, nên gia uy linh tiên để thông kinh lạc, thiên nam tinh chế để táo thấp hóa đàm, trừ phong chỉ kinh, trùng dược để khơi thông kinh lạc. Đương quy, xích thược, đào nhân, xuyên ngưu tất đều hoạt huyết, phá ứ, ngưu tất còn dẫn thuốc xuống hạ tiêu. Hoàng bá thanh thấp nhiệt ở hạ tiêu, tiêu thũng chỉ thống.Phương toàn diện phối hợp, khiến thấp trọc tiêu, vị khí hòa, đàm ứ hóa, bệnh tình ổn định.
Xem thêm:
