1. Đặc điểm dược liệu
• Thuộc họ Quyển bá (Selaginellaceae).
• Còn gọi là Thạch vi trường sinh, Sam tam diệp.
• Mọc phổ biến ở vùng núi đá vôi, được sử dụng lâu đời trong y học cổ truyền Trung Quốc, Hàn Quốc và Việt Nam.
Quyển bá trường sinh
2. Tác dụng theo Y học cổ truyền
• Tính vị: Vị đắng, tính bình.
• Quy kinh: Can, Phế.
• Công năng:
+ Hoạt huyết, cầm máu.
+ Tiêu viêm, giải độc.
+ Lợi tiểu, hành khí.
+ Chữa rong kinh, băng huyết, chấn thương tụ huyết, sỏi thận, phù thũng.
+ Dân gian còn dùng trị viêm gan, viêm đường tiết niệu, ung nhọt.
3. Tác dụng dược lý hiện đại
• Các nghiên cứu in vitro và in vivo cho thấy cây có nhiều hoạt tính sinh học:
• Hoạt tính chống ung thư:
+ Chứa biflavonoid (amentoflavone, robustaflavone, hinokiflavone…) có khả năng:
+ Ức chế tăng sinh nhiều dòng tế bào K (ung thư gan HepG2, ung thư phổi A549, ung thư vú MCF-7, ung thư đại tràng HT-29).
+ Gây apoptosis (tự chết tế bào) thông qua con đường caspase và giảm biểu hiện Bcl-2.
+ Ức chế sự hình thành mạch máu mới của khối u.
+ Chống oxy hóa, chống viêm: Giảm ROS, NO, TNF-α, IL-6.
• Bảo vệ gan: Thử nghiệm trên chuột cho thấy chiết xuất Selaginella có khả năng hạ men gan, giảm tổn thương gan do CCl₄.
• Kháng virus: Một số tài liệu ghi nhận có ức chế virus cúm và HBV.
4. Liều dùng
• Theo YHCT:
+ Dùng 10–30 g khô/ngày, sắc uống.
+ Dùng ngoài: giã nát đắp chỗ viêm sưng, chấn thương.
• Trong nghiên cứu chống ung thư:
+ Các thí nghiệm in vitro dùng nồng độ dịch chiết ethanol hoặc flavonoid từ 25–200 µg/mL để ức chế tế bào ung thư.
+ Hiện chưa có liều chuẩn xác, an toàn cho người để “tiêu diệt tế bào K” trực tiếp. Tất cả chỉ dừng ở mức nghiên cứu phòng thí nghiệm và động vật, chưa đủ bằng chứng lâm sàng.
5. Khuyến cáo sử dụng
• Có tiềm năng hỗ trợ điều trị ung thư nhờ các hoạt chất biflavonoid.
Phụ nữ có thai, người đang chảy máu, rong kinh không nên tự ý dùng liều cao.
* Kết luận: Selaginella tamariscina có tác dụng hoạt huyết, tiêu viêm, bảo vệ gan và tiềm năng chống ung thư qua cơ chế ức chế tăng sinh, gây apoptosis tế bào K. Liều dùng dân gian 10–30 g/ngày. Tuy nhiên, liều cụ thể “tiêu diệt tế bào K” ở người chưa có công bố khoa học chuẩn hóa, hiện mới chỉ dừng ở mức nghiên cứu in vitro.
Xem thêm:
